روزی حلال

روزي واژه اي است فارسي كه به معناي خورد و خوراك روزانه و آن چه كه روز به روز به كسي داده مي‌شود و قسمت او مي‌گردد . رزق واژه‌اي عربي است و معادل روزي مي باشد كه به معناي خوراك روزانه، نصيب و بهره به كار رفته است. در اصطلاح چيزي است كه مي توان از آن بهره برداري كرد. پس رزق چيز ي است كه قابليت بهره برداري دارد، در نتيجه رزق هر كس غيراز دارايي و ثروت اوست. پس رزق هر كس به ميزان برخورداري او از نعمت است نه ميزان دارائي اش. زيرا خداوند روزي خود را شامل حال همه‌ي بندگانش مي كند.
اما ازآنجا که مال حرام پيوسته در روح و روان آدمي تأثيرات منفي مي گذارد قصد داریم تا بر اساس موضوعات ارائه شده در این مقاله برای افرادي كه نمي خواهند آلوده به حرام‌خواري شوند ، از آن استفاده نمايند و عوامل و زمينه هاي گرفتاري در مال حرام را بشناسند و به راحتي بتو انند خوشبختي و سعادت را در پيش روي خود داشته باشند.

اقسام رزق:
رزق را داراي چهار نوع برشمرده اند : رزق مقسوم ، رزق مملوك ، رزق موعود ، رزق مضمون
رزق مقسوم : رزقي است كه در ازل تقسيم شده و در لوح محفوظ نوشته شده است .
رزق مملوك : رزقي است كه در ملكيت شخص در آمده است.
رزق موعود: رزق خاصي است كه خداوند، صالحان و عابدان را به آن وعده داده است.
رزق مضمون : خوردني و نوشيدني است كه به اندازه مورد نيازانسان ازطرف خداوند ضمانت شده است
در تقسيم بندي ديگري، مي توان رزق را دو نوع ظاهري و باطني يا به عبارتي مادي و معنوي تقسيم كرد
رزق مادي : مانند خوردني‌ها و پوشيدني ها
رزق معنوي : مانند علوم و معارف ، نبوت و ... .
بسياري از دانشمندان اسلامي فرمودند كه در آيات الهي و احاديث پيشوايان ، واژه ي رزق به معناي رزق حلال است ،‌ به اين معنا وقتي خداوند در آيه‌اي مي فرمايد: «مؤمنان كساني هستند كه : ينفقون مما رزقناهم از آن چه به ايشان روزي كرديم انفاق مي كنند» يعني از روزي حلال خويش به ديگران مي‌دهند.
از ديدگاه حضرت علي (ع) روزي بر 2 قسم است: «آن كه تو را مي‌خواهد و آن كه تو او را مي‌جويي. كسي كه دنيا را مي خواهد ، مرگ نيز او را مي طلبد تا از دنيا بيرونش كند وكسي كه آخرت خواهد، دنيا را مي طلبد تا روزي او را به تمام بپردازد
رزق در قرآن كريم:
واژه‌ي رزق در قرآن نيز مورد استفاده قرار گرفته است به عنوان نمونه به چند آيه اشاره مي كنيم :
و لا تمدن عينيك الي ما متعنا به ازواجاً منهم زهره الحيوه الدنيا لنفتنهم فيه و رزق ربك خيرٌ وأبقي (س طه 131)
هرگز چشم خود را به نعمت‌هاي مادي كه به گروه‌هايي از آنان داده ايم، ميفكن كه اين‌ها شكوفه‌هاي زندگي دنيا است و براي اين است كه آنان را بيازمائيم و روزي پروردگارت بهتر و پايدارتر است.
و لو بسط الله الرزق لعباده لبغوا في الارض و لكن ينزل بقدر ما يشاء انه بعباده‌ي خبيرٌ بصير.)س شوری 27 )
اگر خداوند روزي را براي همه بندگانش گسترش دهد، آنان در زمين طغيان مي كنند، از اين رو به مقداري كه مي خواهد نازل مي كند، او نسبت به بندگانش آگاه و بينا است.
بنابراین هرگز نبايد تصور كرد كه وسعت رزق دليل بر محبت خداوند و يا تنگي معشيت دليل بر خشم و غضب او است، زيرا خداوند گاه انسان را به وسعت روزي آزمايش مي‌كند و اموال سرشاري در اختيارش قرار مي دهد و گاه با تنگي معيشت ميزان مقاومت و پايمردي او را روشن مي‌سازد و آنها را از اين طريق پرورش مي‌دهد.
سرمايه و ثروت، گاهي زمينه ساز فساد و گناه مي شود، زيرا وقتي انسان‌ها خود را بي نياز از خداوند مي‌بينند، طغيان مي كنند. «إن الانسان ليطغي أن رءاه استغني همانا انسان طغيان مي‌كند، زيرا خود را بي نياز مي‌بيند، گاهي ثروت مايه بلا و عذاب جان صاحبان آن‌هاست و هر گونه آرامش واستراحت را از آنها مي‌گيرد. چنانچه قرآن كريم در اين باره مي فرمايد :
فلا تعجبك اموالهم و لا اولادهم انما يريدالله ليعذبهم بها في الحياه الدنيا و تزهق انفسهم و هم كافرون
فزوني اموال و اولاد آنها تو را در شگفت فرو نبرد، خدا خواهد آنان را به اين وسيله در زندگي دنيا مجازات كند و در حال كفر بميراند. در جايي ديگر خداوند در قرآن كريم مي‌فرمايد‌:
ايحسبون انما نمدهم به من مال و بنين نسارع لهم في الخيرات بل لا يشعرون (مومنون 55و56)
آيا آنان چنين مي‌پندارند كه اموال و فرزنـداني را كه به آنها داديم براي اين است كه درهاي خيرات را به رويشان بگشائيم ، چنين نيست آنهـا نمي فهمند
  نقش تلاش انسان‌ها در تقدير روزي:
نبايد از آياتي كه در زمينه ي تقدير و اندازه گيري روزي به وسيله ي پروردگار آمده چنين استنباط كرد كه تلاش‌ها و كوشش‌ها نقشي در اين زمينه ندارند و اين‌ها را بهانه‌ي تنبلي و فرار از زير بار مسئوليت‌ها و مجاهدت‌ها در مقياس فرد و اجتماع قرار داد، كه اين پندار بر ضد آيات فراواني از قرآن مجيد است كه سعي و كوشش را معيار موفقيت‌ها شمرده است
همانگونه كه در آيات قرآن آمده است :
لئن شكرتم لأزدينكم
هرگاه شكر نعمت‌ها را به جا آورديد و آن را در مصرف واقعي صرف كنيد، نعمت را بر شما افزون مي كنم.
در جايي ديگر خداوند فرموده است كه مردم بايد همواره براي كسب روزي تلاش كنند:
هو الذي جعل لكم الارض ذلولاً فامشوا في مناكبها و كلوا من رزقه (ملک آیه 15)
او كسي است كه زمين را تسليم و خاضع در برابر شما قرار داد تا بر پشت آن راه برويد و از رزق آن استفاده كنيد.
قدرت خدا در روزي رساني:
از امام علي (ع) پرسيدند : اگر در خانه ي مردي را به رويش ببندند روزي او از كجا خواهد آمد؟ فرمود: از آن جايي كه مرگ او مي آيد
همانگونه كه در آيه‌‌ «إن الله هوالرزاق ذوالقوة المتين (ذاریات 58) » همانا خداوند روزي دهنده و صاحب قدرت محكم است، آمده است.
روزي رسان خداوند:
از امام علي (ع) پرسيدند كه چگونه خدا با فراواني انسان‌ها به حسابشان رسيدگي مي‌كند؟ حضرت پاسخ دادند :
آن چنان كه با فراواني آنان روزيشان مي دهد! و باز پرسيدند: چگونه به حساب انسان‌ها رسيدگي مي كند كه او را نمي بينند؟ فرمود: همان گونه كه آنان را روزي مي‌دهد و او را نمي‌بينند
قرآن تأكيد دارد كه انسان‌ها روزي بخش خود را تنها خدا بدانند و از غير او تقاضا نكنند و به دنبال اين ايمان و توكل بر نيرو و تلاش و سعي خود متكي باشند همانگونه كه در ذيل آيه‌ : «هل من خالق غيرالله يرزقكم من السماء والارض (فاطر 3 ) آيا خالقي غير از خدا وجود دارد كه شما را از آسمان و زمين روزي دهد.
فابتغوا عندالله الرزق(عنکبوت 17 ) تنها روزي را نزد خدا بجوئيد.
 
معناي وسيع تر روزي:
روزي معني وسيعي دارد كه روزي هاي معنوي را نيز همانگونه كه بيان كرديم در بردارد، بلكه روزي اصلي همين روزي معنوي است، در دعاها تعبير به رزق در مورد روزي‌هاي معنوي بسيار به كار رفته است، در مورد حج مي‌گوئيم‌: اللهم ارزقني حج بيتك الحرام. در مورد توفيق اطاعت و دوري از معصيت آمده: اللهم ارزقني توفيق الطاعه و بعد المعصيه. در دعاهاي روزه ماه مبارك رمضان مي خوانيم:
اللهم ارزقني فيه طاعه الخاشعين
هدف اين است كه با تمام تلاش ها و كوشش ها باز به روشني مي بينيم دست ديگري نيز در كار است كه گاه نتيجه ي تلاش ها بر باد مي رود و گاه به عكس، تا مردم فراموش نكنند در پشت عالم اسباب، دست قدرت« مسبب الاسباب» كار مي كند.
ارزش تلاش براي روزي حلال:
طلب حلال در مقام جهاد:
اسلام كار را يك نوع جهاد در راه خدا مي داند.
پيامبر اكرم (ص) فرمودند:«‌كسي كه در راه كسب روزي حلال براي خانواده اش تلاش كند مجاهد و حركت كننده در راه خداست»
كسب حلال و شرافت:
كار و تلاش مشروع براي كسب روزي حلال هر چه كه باشد، باز موجب شرافت و كرامت انسان مي شود و بهتر از آن است كه انسان دست خويش را پيش از ديگران دراز كند و سربار آنان باشد.
پيامبر اكرم(ص) در اين باره فرمودند: «اگر انسان هيزم را بر پشت خويش حمل كند، بهتر از آن است كه دست گدائي پيش ديگران درازكند كه معلوم نيست، چيزي به او بدهند يا ندهند ».
كسب حلال بهترين عبادت:
از ديدگاه پيشوايان معصوم عليهم السلام اگر نيت‌ها خالص باشد و كار از راه حلال صورت گيرد، همه كارهاي انسان رنگ الهي به خود مي گيرد و ارزشي غير قابل وصف پيدا مي‌كند.
رسول خدا (ص) مي‌فرمايد:«عبادت داراي هفتاد جزء است كه با فضيلت‌ترين آنها طلب روزي حلال است»
عوامل رساننده و افزاينده روزي:
حكم كسب درآمد حلال: از ديدگاه معصومين عوامل فراواني ذكر شده كه باعث زيادشدن روزي مي شود:
امام صادق فرمودند: من حسن بره اهل بيته زيدفي رزقـه هركه باخانو اده‌ي خود نيكوكار باشـد، روزيش زيـادمي شود.
امام صادق(ع) در جايي ديگر فرمودند: ان البر يزيده في الرزق نيكوكاري، روزي را زياد مي‌كند.
امام علي(ع) فرمودند: والعسر ليفسد الاخلاق، التَّسهل يدرالارزاق
سختگيري، اخلاق را تباه مي‌كند، آسان گيري (براهل و عيال و معاملات) روزي‌ها را سرازير مي كند.
امام باقر(ع) فرمودند: الزكاه تزيد في الرزق ؛ زكات دادن روزي را زياد مي كند.
امام علي در جايـي ديگر فرمـودند:«من حسنت نيتـه، زيد في رزقه»
هر كه خوش نيت باشد، روزيش زيـاد مي‌شود.

پيامبر اكرم فرمودند :‌« صدقه زياد بدهيد، تاخداوند به شما روزي بدهد».
رسول خدا(ص) فرمودند: «طلب الحلال فريضيه علي كل مسلم و مسلمه» كسب درآمد حلال بر هر مرد و زن مسلماني واجب است.
رسول خدا(ص) فرمودند: «طلب الحلال جهاد» كار كردن براي كسب درآمد حلال جهاد است.
عوامل روزي بر:
امام باقر(ع) فرمودند : «ان العبد ليذنب الذنب فيزوي عنه الرزق»
بنده گناه مي كند و به سبب آن روزي از او زده مي شود.
ديدگاه پيامبر راجع به عاملي كه روزي را از بين مي برد اين است كه ايشان فرمودند:
هركه حقي از حقوق برادر مسلمان خود را پايمال كند، خداوند بركت روزي را بر او حرام گرداند مگر آن كه توبه كند
امام صادق(ع) فرمودند: «كثرهُ السحت يمحق الرزق» ؛ حرامخواري زياد، روزي را مي برد.
بهترين روزي:
بهترين روزي آن است كه انسان را كفايت كند. از پيامبر خدا رسول اكرم (ص) روايت شده است:
طوبي لمن أسلم و كان عيشه كفافا خوشا به حال كسي كه مسلمان باشد و زندگيش به قدر كفاف.
رسول خدا فرمودند : بهترين روزي آن است كه به قدر كفايت باشد
بسندگي به كفاف:
امام علي (ع) فرمودند: آن كس كه به اندازه كفاف بسنده كرد، به آسايش دست يافت و از زندگي آسان و خوشي برخوردار شد
امام صادق(ع) فرمودند: در انجيل آمده است كه عيسي (ع) عرض كرد بار خدايا! صبح يك گرده‌ي نان جو، شب گرده‌اي ديگر مرا روزي فرما و بيش از اين روزيم مده كه دچار طغيان شوم .
واما ...
هدف ازنگارش اين مطالب اين بود كه پرده از چهره ي زشت مال حرام برداشته شود و آفات روحي و جسمي آن به مردم نشان داده شود تا مردم آنها را بشناسند و از ميوه هاي ناخوشايند آن باخبر شوند.
کسب روزی حلال نه فقط برای به دست آوردن تمتعات دنیوی بلکه وسیله قربت برای بندگان خداست. بنده مسلمان فقط پس از کسب روزی حلال است که به ادای خمس و زکات و نذر و قربانی می پردازد و از روزی خود انفاق می کند. بنابراین روزی حلال نقش مهمی در رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی دارد

و در این مقوله حکایتی از امیرمومنان علی علیه السلام نقل می کنیم :
میفرمایند حضرت برای نماز به مسجد می رفتند به مردی در کنار درب مسجد فرمودند: این مرکب مرا نگه دار تا برگردم
بعد از رفتن حضرت ، مرد افسار را دزدید و فرار کرد .علی (ع) در حالی که دو درهم در دست داشتند تا به عنوان حق الزحمه به مرد بدهند از مسجد بیرون آمدند.چون دیدند مرد رفته و لجام را نیز برده دو درهم را به غلامی دادند تا از بازار افساری بخرد .غلام رفت و در بازار افسار سرقت شده را یافت و آنرا به دو درهم خرید و افسار را گرفت و نزد حضرت آورد. حضرت فرمودند :
انسان بر اثر عجله ، روزی حلال را بر خودش حرام می کند ، در صورتی که با عجله نمی توان روزی را زیاد کرد!
امید که همه ما وشما نیز در پی کسب روزی حلال باشیم و مشمول عنایات خاصه پروردگار متعال قرار گیریم . انشاءلله