شب یک فوق العادگی دارد؛ لذا قرآن‌کریم هم به پیغمبرش دستور میدهد که: «قُمِ اللَّيْلَ اِلاّ قَليلاً» جز اندکی از لیل، بقیه را بهپا خیز. شب خلوتگاه عاشقان خداست با خدا. مناجات زیبایی است ظاهراً از امام سجاد7 که مناجات حضرت است با خدا در دل سحر. خواجه عبدالله انصاری از همین مناجات الهام گرفته و میگوید:
شب خیز که عاشقان به شب راز کنند هر در که به هر کجاست شب بر بندند
گرد بر و بام دوست پرواز کنند الاّ در دوست را که شب باز کنند
شب خلوتگاه انس عاشقان خداست. در حدیث قدسی داریم که خدای متعال به موسی7 وحی فرمود: «يا مُوسَىٰ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ اَنَّهُ يُحِبُّنِی فَاِذا جَنَّهُ اللَّيْلُ نامَ»
ای موسی! دروغ میگوید کسی که گمان و ادعا میکند که عاشق من خداست؛ امّا وقتی تاریکیهای شب او را فرو میپوشاند، تا دم صبح میخوابد. ای موسی آیا هیچ عاشقی خلوت انس خود با معشوقش را ترک میکند؟ دل شب خلوتگاه انس با منِ خداست؛ لذا وقتی تاریکی شب فرا میرسد، وجد و نشاط همهی وجود عاشقان حقیقی مرا میگیرد. وقتی دیگران سر بر بالین و پهلو بر بسترها میگذارند، آنها سر از بالین برمیدارند و پهلو از بستر تهی میکنند. و هنگامی که دیگران به خواب ناز فرو رفتهاند، آنها در خلوتگاه دل سحر با منِ خدا به معاشقه مشغول میشوند. شب فوق العادگی عجیبی دارد. شاید اهل طبیعت و ظاهر، تفاوت شب و روز را فقط در روشنایی و تاریکی بدانند و لذا گمان کنند اگر در شب چند پروژکتور قوی روشن کنیم و شدت نور را به حدّ روز برسانیم، دیگر هیچ تفاوتی بین شب و روز وجود ندارد؛ امّا این تصور خیلی کوتهنگرانه است. آنهایی که اهل باطناند؛ دیده‌ی دلشان باز است و پشت پردهی عالم طبیعت را میبینند، میدانند که حساب شب با روز کاملاً متفاوت است؛ خصوصاً ثلث آخر شب؛ اذان مغرب را در نظر بگیرید اذان صبح را هم در نظر بگیرید این فاصله زمانی را سه قسمت کنید، یک سوم آخری که به اذان صبح منتهی میشود را سحر گویند. ثلث آخر شب فوق العاده است؛ ملکوت عالم دگرگون است؛ فاصلهی زمین تا آسمان معنا آنقدر کوتاهست که تصور کردنی نیست؛ ملائکه در فضای عالم موج میزنند. در روز این خبرها نیست؛ لذا فضای شب برای ارتباط با عالم بالا فضای فوق العادهای است.
از اولیاء خدا هرکس به مقامات بلند معنوی رسیده، از دل شب رسیده است؛ در روز کسی به جایی نرسیده است. شب فوق العادگی ویژهای دارد حتی از نظر ظاهری هم میشود فهمید که شرایط شب برای ذکر، فکر و عبادت آمادگی بیشتری دارد. کسی که چشم باطنش هم باز نباشد و ملکوت عالم را هم نبیند، اگر کمی فکرش را بهکار اندازد، او هم می‌تواند این نکته را بفهمد. در روز هوا روشن است و جلوههای زرد و سرخ طبیعت نگاههای انسان را به خودش جلب میکند و لذا بخشی از توجّه انسان صرف دیدنی‌هاست. سر و صداها بلند است، گفتگوها در جریان است و در نتیجه، بخشی از توجّه انسان هم مشغول شنیدنیهاست. روز موقع فعالیتهای کاری و فعالیتهای روزانهی انسان است. انسان مشغول داد و ستد، گفت و شنود و فعالیتهای روزانه است و بدین ترتیب، بخشی از توجّهش هم مشغول این کارهاست. طبیعتاً میشود فهمید که روز موقعیت مناسبی برای تمرکز و توجّه متمرکز به حقایق باطنی و معنوی نیست. اما در شب همه چیز تغییر میکند؛ تاریکی عالم را میپوشاند؛ آن جلوههای دیدنی که چشم و توجّه انسان را به خودش جلب میکرد، در تاریکی شب دیده نمیشود؛ فعالیتهای روزانه هم به پایان رسیده است؛ گفت و شنود و سر و صداها هم فرو خفته است؛ همه به خواب ناز رفتهاند؛ سکوت همهی فضا را پر کرده است؛ خصوصاً اگر اوّل شب را هم فرد بخوابد. متأسفانه در زندگی ما این عادت دیگر وجود ندارد؛ والاّ سنت درست خلقت این است که انسان قبل از مغرب چیز سبکی خورده باشد. مغرب که شد، نماز مغرب را بخواند و بعد از نماز مغرب، مشغول تعقیبات و یکسری اعمال عبادی شود و بعد هم نماز عشاء را بخواند و به بستر برود؛ یعنی سر شب بخوابد. اگر اوّل شب را تا سحر خوابیده باشد، طبیعتاً خستگیِ فعالیت روزانه هم فرو مینشیند؛ مشغولیت ذهن و افکار مربوط به فعالیتهای روزانه هم در اثر این خواب چند ساعته، آرام میگیرد؛ لذا در شب، همه چیز برای تمرکز توجّه به حقایق معنوی مساعد است. اینها چیزهای ظاهری بود تا انشاءالله چشمهای باطن باز شود و ببینید در باطن در دل شب چه خبر است
التماس دعا